ATRAKCJE

            Ujsoły to gmina położona w Beskidzie Żywieckim, w województwie śląskim, od strony południowej graniczy ze Słowacją. Obszar gminy wynosi prawie 11 tys. Ha, przy czym znaczną część powierzchni zajmują lasy. Gmina Ujsoły składa się z 4 sołectw: Glinka, Soblówka, Ujsoły i Złatna zamieszkana przez prawie 5 tys. mieszkańców.Na obszarze gminy znajdują się 21 szczytów górskich górskich wysokości ponad 1000 m.n.p.m z których najwyższy – to góra Lipowska – 1324 m.n.p.m. Łatwo dostępne góry malownicze krajobrazy, liczne górskie potoki, bogactwo przyrody sprawiają, że Ujsoły to miejsce atrakcyjne dla turystów.

Ujsoły to doskonałe miejsce do całorocznego aktywnego wypoczynku. Latem góry zapraszają na wędrówki po szlakach turystycznych, których gęsta sieć pokrywa cały obszar gminy. Zimą – można poszusować na nartach lub przejechać się kuligiem w bajkowej scenerii lasu. Rozwija się tu także turystyka konna oraz rowerowa, a bardziej odważni spróbują swych sił w uprawianiu sportów ekstremalnych.

Turyści po trudach wędrówki mogą odpocząć w pensjonatach, gospodarstwach agroturystycznych oraz schroniskach górskich w Beskidach, spośród których najdłuższe tradycje turystyczne oraz w schroniskach górskich, spośród których najdłuższe tradycje turystyczne posiadają schroniska: na Górze Lipowskiej, Rysiance, Krawcowym Wierchu, oraz Rycerzowej. Dla miłośników natury przygotowano również położone w zaciszu lasów pola biwakowe.

Historia Ujsół wiąże się z ludem Wołochów, który najprawdopodobniej osiedlili się w XVI w. na terenach gminy. Był to lud pasterski pochodzenia bałkańskiego który zawędrował w te strony w poszukiwaniu dogodnych terenów do wypasu owiec, uciekających jednocześnie przed ekspansją turecką, dokonuje się wówczas na Bałkanach.  Przybysze osiedlili się na bezludnych górskich halach, budowali „kosory”, „szałasy”, zaszczepili specyficzne zwyczaje, obrzędowość i  pasterskie nazewnictwo.  Słowa takie jak: baca, gazda, bryndza,  bunc mają właśnie wołoską etymologię.

Pierwotnie nazwa Ujsół brzmiałą „U Soły” i wywodzi się od położenia pierwszych zagród zlokalizowanych bezpośrednio nad rzeką Sołą. Przez lata nazwy „Ujsol” i „Ujsól” figurowały w dokumentach austriackich, zachowanych do dziś, aż do chwili, gdy zostały spolszczone  do  obecnie używanej nazwy „ Ujsoły”.

Warto zobaczyć:

1. Pozostałości po hucie szkła w Złatnej. Huta została założona przez hrabiego Adama Wielkopolskiego, funkcjonowałą w latach 1819-1875, do dziś zachowały się fragmenty pieca hutniczego.
2. Stary dwór w Złatnej – wybudowany w roku 1853, służył zarządcą majątku Habsburgów. Obecnie mieści się tam leśniczówka.
3. Izba regionalna „Gronicek” w Glince – zgromadzono w niej eksponaty sztuki ludowej, sprzęt gospodarstwa domowego oraz stare narzędzia rolnicze.
4. Źródło wody siarkowej w Złatnej w zwane potocznie „Śmierdzącym potokiem”
5. Bacówka w Solówce-Królowej, gdzie można zobaczyć wypas owiec oraz wyrób serów owczych .
6. „Organistówka” w Ujsołach” pochodząca z końca XIX wieku, dawnej dom mieszkalny organisty i wikarego, dziś odrestaurowany pełni funkcje publiczne.
7. Geopark Glinka – na terenie Geoparku znajduje się zjazd linowy typu „Tyrol” jeden z najdłuższych najdłuższych Polsce liczących aż 220 metrów nad przepaścią o głębokości 30 m, wielofunkcyjny plac rekreacyjny, ścianka wspinaczkowa, ścieżki spacerowe. Jest to miejsce organizacji licznych  imprez. Przewidziane jest  do końca 2013 roku rozbudowa o : zbiornik wodny, ścianka wspinaczkowa, boiska do gry w boule, plaża, park linowy, punkt dydaktyczny  mała architektura oraz budynek socjalny.

Pod szczytami gór i na grzbietach górskich znajduje się duża ilość lat. Hale położone w większości przy szlakach turystycznych stanowią element niezwykle uatrakcyjniający górską wędrówkę. Wiosną kwitnie na nich wiele gatunków kwiatów, latem wypasane są stada owiec, a zimą mogą być wykorzystane do uprawiania turystyki narciarskiej. Ich grzbietowe – wysokie usytuowanie sprzyja roztaczaniu się rozległych przepięknych widoków. Szczególnie piękne panoramy roztaczają się od schroniska na Rysiance, z Krawców Wierchu i z Małej Rycerzowej.

• od schroniska na Rysiance możemy podziwiać: na wprost palenicę, Trzy Kopce, Pilsko i w oddali łańcuch Tatr. W prawo Małą Fatrę z Rozsudcem i Krywaniem. Bliżej Hrubą Buczynę, i dwuwierzchołkowy Oszus. Na lewo Babia Góra, Polica, Mędralowa i Pasmo Jałowieckie. Całkiem w lewo kilkaset metrów pod schroniskiem rozciągają się rozległe hale Pawlusia i Łyśniowska nad którymi króluje zalesiony szczyt Romanki (1366m.npm.).
• z Krawców Wierchu roztacza się panorama na długi łańcuch gór ciągnący się pasmem granicznym od przełęczy glinka, przez Oszus, Beskid Równy, Bednarów Beskid, przełęcz Przysłop, Wielką Rycerzową, aż po Wielką Raczę. W dali na tle ego łańcucha widoczna jest Grupa Małej Fatry, a bliżej Muńcoł, Kiczora ,pasmo hal od Redykalnej aż po Lipowską, dla których tłem jest część Beskidu Śląskiego z dominującym szczytem Baraniej Góry.
• patrząc z Małej Rycerzowej w kierunku granicznego grzbietu widzimy w lewo Tary, w prawo Małą Fatrę, dalej w prawo Będoszkę Wielką, Wielką Raczę i jej pn. grzbiet ciągnący się przez Kikulę ku Zwardoniowi. Na pn. zachód widoczny jest Rachowiec, a za nim pasmo Beskidu Śląskiego z Baranią Górą i Skrzycznem. W kierunku pn. widoczne jest obniżenie Soły, a w prawo od niej Lipowska, bliżej Muńcół. Od Muńcuła poprzez dolinę Cichej wzrok przeskakuje na lesiste grzbiety Równego Beskidu, Oszusa, Smerekowa Wielkiego i wędruje pasmem granicznym przez Krawców Wierch, Grubą Buczynę, Trzy Kopce, Pilsko, aż po stoki Babiej Góry, ześlizgując się ku Orawie.

Szczególne miejsce w oczach mieszkańców zajmuje zwyczaj palenia ”wawrzyńcowych hud”

Czyli palenia wysokich na kilkanaście metrów ognisk w noc Św. Wawrzyńca . Zwyczaj ten sięga wieku XVII i przetrwał do dziś jedynie w Ujsołach .

Co roku w sierpniu odbywa się impreza „ Wawrzyńcowe Hudy” nawiązująca do wydarzeń sprzed wieków, będąca wielkim świętem miłośników gór oraz folkloru . Piękno Góralskiej kultury prezentują dziś w kraju i za granicą tu zespoły Ludowe:”Juhas”, „Młode Juhasy” , „Jedlicka” oraz Cichowianie z kapelą„Krucy-Tyrk”.

Obecnie Ujsoły to piękna malownicza miejscowość znajdująca się w jednym z najstarszych i najbardziej pierwotnych części Beskidu Żywieckiego. Jest to wspaniałe miejsce wypoczynku latem i zimą, o żywej kulturze góralskiej i wielu atrakcjach czekających dla gości z kraju i zagranicy.

„Szlaki turystyczne”

Na terenie gminy Ujsoły znajduje się ponad 100 km szlaków turystycznych przebiegających po najbardziej malowniczych szczytach górskich a nie raz prowadzą przez tereny pozostałości po pradawnej puszczy karpackiej. Łatwo dostępne góry, malownicze potoki, bogactwo przyrody sprawiają, że turyści chętnie wędrują po okolicznych górskich szczytach. Po za tym jest to miejsce gdzie można jeździć rowerowo, konno lub wypożyczyć kijki w lokalnej informacji turystycznej i udać się w wędrówkę po nowo wytyczonych szlakach Nordic Walking o długości 46 km. Zimą szlaki turystyczne zmieniają się w świetne miejsce do uprawiania narciarstwa biegowego i zjazdowego.

„Huta szkła w Złatnej”

Hutę szkła  w Złatnej budowano w latach   1815 – 1819 . Jej założycielem był Andrzej Wielopolski. Zakład hutniczy w Złatnej zlokalizowany został na prawym brzegu potoku. Ostatnim zarządzającym huta  była Anda Koln, która to funkcję objęła po  po swym zmarłym mężu. Borykała się z trudnościami w pozyskiwaniu drewna i zbytem produkowanych wyrobów. Po sprzedaży dóbr przez Andrzeja  Wielopolskiego zarządca arcyksiążęcy nowych właścicieli Habsburgów –  Schultz zabronił wycinki drzew bukowych w tym rejonie. Trudności te doprowadziły do likwidacji huty. Po zlikwidowanej hucie zachowały się nieliczne pamiątki: fragmenty pieców hutniczych, dzwon w kapliczce na Sporowym Polu, przy pomocy którego wzywano robotników do pracy i modlitwy, kamienny krzyż z figurą kobiecą w pobliżu gajówki, postawiony w 1833 r. dla uczczenia pamięci Józefa i Feliksa Göttlicherów i Jerzego Frenzela – pracowników huty.

„Karnawał Furmański”

Karnawał Furmański jest to jedna z cyklicznych imprez odbywająca się 11 lutego każdego roku w gminie Ujsoły. Lokalni furmani mają okazje na niej prezentacji swoich umiejętności w powożeniu koniem.  Ponadto program imprezy zawiera wiele atrakcji m.in. rzut podkową do wiadra z owsem, wyścigi  na workach z sianem oraz jazdę na nartach za koniem czyli pokaz „ skiringu”.

„Geopark Glinka”

Geopark Glinka – dzięki przekształceniu nieczynnego kamieniołomu w Glince w teren rekreacyjno-wypoczynkowy. W którym powstał jeden z najdłuższych zjazd linowy typu ”Tyrol” w Polsce. Liczący aż 220 metrów nad przepaścią o głębokości 30m, oraz wielofunkcyjny plac rekreacyjny, ścianka wspinaczkowa, ścieżki spacerowo widokowe po koronie kamieniołomu. Jest to miejsce organizacji imprez masowych, ponadto końcem 2013 roku jest przewidziane oddanie drugiej części inwestycji zawierającej w sobie budowę: zbiornika wodnego, ścianki wspinaczkowej, boiska do gry w boule, plaży, parku linowego ,punktu dydaktycznego,  małej architektury oraz budynku socjalnego.

„Kuligi”

Zimą w gminie Ujsoły panują świetne warunki do uprawiania sportów zimowych, oraz do organizacji kuligów.  Lokalni gazdowie z stowarzyszenia „Gazdów z doliny Cichej” organizują prawdziwe góralskie kuligi z pochodniami, z góralskim jadłem i kapelą.

„Regionalne dania”

Nie od dziś wiadomo że aby wypoczynek był by pełny, musi mieć właściwą oprawę kulinarną. I tutaj Ujsoły znów wychodzą z tym, co najceniejsze, najbardziej regionalne i naturalne – z menu, które jest z kombinacją naturalności, oryginalność, obfitość wreszcie niskie ceny. Wyrobami własnej produkcji ( sery, mleko, masło, maślanka, wędliny) zaspokoją najbardziej wyszukane gusta ujsolskie gospodarstwa agroturystyczne, schroniska, bacówki, pensjonaty.

„Zwyk Bacowski”

Jak co roku końcem maja mieszkańcy gminy Ujsoły, przyjezdni goście oraz nasi sąsiedzi z gminy Novot mają możliwość przypomnienia sobie tradycji pasterskich, które były codziennością dla naszych dziadków i pradziadków a obecnie podtrzymywane jedynie przez niewielu baców. Uczestnicy imprezy mogą również posmakować tradycyjnych wyrobów bacowskich przygotowanych przez Bogusławę i Mariana Sporków w postaci oscypków, korbaczy i serów wędzonych. Dodatkowo panie z Koła Gospodyń Wiejskich w Soblówce prezentują regionalne smakowite potrawy i wypieki. Cała impreza odbywa się przy prezentacji umiejętności śpiewu i tańca lokalnych zespołów „Cichowian”, „Młodych Juhasów” czy kapeli „Krucy Tyrk”.

„Posiady Wołoskie”

Geneza nazwy Posiady Wołoskie wiąże się z plemionami Wołosów. Pochodzili oni z Bałkanów, nie mieli stałych osad, prowadzili wędrowniczy tryb życia, cała rodzina przenosiła się wraz ze swoim stadem w poszukiwaniu odpowiednich terenów do wypasu. Wołosi posługiwali się prawdopodobnie językiem rumuńskim a Wołoszczyzna to tereny leżące pomiędzy Dniestrem a Dolnym Dunajem, zakładano tam wioski na tzw. prawie wołoskim, które stanowiło, iż zamiast płodów rolnych składali daninę panu feudalnemu w postaci wyrobów owczarskich takich jak mięso, ser, wełna.

Dlatego w Soblówce dla upamiętnienia obyczajów i tradycji przodków odbywa się  impreza kończąca sezon owczarski trwająca od 24 do 25 września. Impreza Posiady Wołoskie połączyła w sobie wszystkie aspekty naszego regionalizmu, można było posłuchać pięknej góralskiej muzyki w wykonaniu kapel, oglądać występy zespołów tanecznych a także zasmakować potraw regionalnych i podziwiać oryginalne dzieła utalentowanych rąk ludzkich.

Leśniczówka w Złatnej –  Tzw. „STARY DWÓR”

Stary dwór w Złatnej wybudowany został w roku 1853 według projektu K.Pietschki. Wykonany jest z drewna modrzewiowego na kamiennej podmurówce. Budynek zachowuje stare elementy architektury regionalnej.  Budynek służył  Zarządowi Lasów Dóbr  Żywieckich  , obecnie pełni funkcje leśniczówki.

„Izba regionalna  „Gronicek” w Glince

Glinka to wieś w gminie Ujsoły, położona zaledwie parę kilometrów od granicy ze Słowacją. W 2000 roku z inicjatywy Koła Gospodyń Wiejskich i Rady Sołeckiej rozpoczęto tu akcję gromadzenia staroci, co zaowocowało powstaniem Izby Regionalnej.
Ekspozycja podzielona jest na kilka części przypominających tradycyjny wystrój wnętrza góralskiego domu. Znajdziemy tu przedmioty służące do prowadzenia gospodarstwa, m.in. różnego rodzaju drewniane naczynia, żarna, żeliwną młocarnię. Są także narzędzia, dzięki którym możemy poznać proces obróbki przędzy i produkcji tkanin. Ponadto zwiedzający mają rzadką możliwość nauczenia się tkania na czynnym warsztacie tkackim. Kąt izby ozdabiają dawne święte obrazy, zaś w innej części sali możemy zobaczyć stroje górali żywieckich. W izbie organizowane są także spotkania, podczas których gospodynie zajmują się przygotowywaniem tradycyjnych potraw, rękodziełem, wykonywaniem bibułkowych kompozycji czy ozdób świątecznych.

„Źródło wody siarczanej”  

W miejscowości Złatna można podziwiać drewnianą kapliczkę, w niej się znajduje źródło zdrowotnych wód siarczanowych o niebieskim zabarwieniu. Potocznie mówi się na nią „śmierdzący potok” z powodu na specyficzny zapach wód siarczanowych.

„Szlak Papieski”

Ziemia Ujsolska to jedno z ulubionych miejsc wypoczynku oraz wędrówek górskich Ojca Świętego Jana Pawła II, za czasów kiedy przyjeżdżał w te okolice. Dzisiaj podążać możemy Jego śladami, fedrując Szlakiem Papieskim, który oznaczony został w 2006 roku przez Gmine Ujsoły, ku pamięci największego spośród Polaków. Szlak Papieski w Gminie Ujsoły zaczyna się w centrum Ujsół obok kościoła pod wezwaniem św. Józefa Robotnika i biegnie przez przysiółki Głębokie, Złatna, Złatną Hutę i Szeroki Kamieniec na szczyt Lipowskiej. Dalej przez Robaczą i Halę Radykalną przebiega przez Zapolankę i Kręcichwosty, skąd wiodąc ponownie przez Ujsoły zmierza przez Jaworskie, Muńcuł i Kotarz na górę Rycerzowi. Stamtąd przez Hutyrową, Morgi i Solówkę prowadzi do centrum Ujsół.  Łączna długość Szlaku Papieskiego, biegnącego przez Gminę Ujsoły to około 50 km.

Na najbardziej malowniczym odcinku Szlaku Papieskiego, wiodącym ze Złatnej Huty na szczyt Lipowskiej wytyczoną Drogę Światła. Jest to ustanowione przez Jana Pawłą II nabożeństwo wielkanocne, której przebieg jest wzorowany na Drodze Krzyżowej. Składa się na nią czternaście stacji (analogiczne do medytacji pasyjnych). Każda z wymienionych stacji ma formę skalnego głazu z mosiężną tablicą. Na tablicach tych widnieją: insygnia władzy papieskiej, wizerunek Ojca Świętego oraz nazwa stacji i jej motyw przewodni.

„Kościół Parafialny w Ujsołach”

Działania na rzecz budowy w Ujsołach kościoła oraz utworzenia parafii  podjęto już  około roku 1911 , o czym świadczy korespondencja kierowana wówczas  do  Konsystorza Diecezji Krakowskiej. W marcu 1913 roku poświęcono plac pod budowę kościoła , a w roku 1922   Biskup Krakowski Ks. Adam Sapieha dokonuje poświęcenia kamienia  węgielnego.   Trwały już wtedy prace budowlane przerwane w roku 1925 z powodu braku środków finansowych.  W roku 1927 odprawiono już w kościele tradycyjną „pasterkę”.  W dniu 30 czerwca 1963 roku  Ksiądz Biskup Juliusz Groblicki dokonał konsekracji kościoła.